وسواس مطالعاتی نوعی آفت یادگیری بوده که به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. در واقع، این اختلال روانی باعث شده تا عملکرد فرد به هنگام مطالعه به شدت کاهش یابد. وسواس در مطالعه اغلب در میان دانش‌آموزان رایج است. فردی که از این اختلال رنج می‌برد به زمان زیادی برای مطالعه احتیاج دارد. یکبار خواندن مطالب این افراد را به هیچ عنوان ارضا نخواهد کرد.
وسواس مطالعاتی، نشانه‌های خاصی داشته و به راحتی می‌توان علائم آن را در افرادی که از این اختلال رنج می‌برند، مشاهده نمود. افراد مبتلا به این وسواس باید به یک روش و شکل خاصی مطالعه کنند. چیدمان اصولی مداد، خودکار، پاک‌کن، سر‌رسید، انواع کتاب و جزوه و… بر روی میز از مهمترین نشانه‌های افراد مبتلا به این وسواس به شمار می‌رود. چندین بار خواندن مطلب، بازگشتن به همان مطلب قبلی و انجام تشریفات زیاد قبل از مطالعه جزو ویژگی‌های مهم این دسته از افراد به حساب می‌آیند.
مسلما، انجام چنین تشریفاتی و درگیر کردن فکر به یک مطلب باعث کاهش مدت زمان مطالعه و عملکرد فرد خواهد شد. مجموعه این رفتارها، رفتارهای وسواسی به هنگام مطالعه نامیده شده که باید جهت رفع آنها اقدامات لازم را انجام داد. متاسفانه بسیاری از دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور به این وسواس رفتاری مبتلا هستند. همین امر می‌تواند بر پیشرفت و تمرکز آنها به هنگام مطالعه تاثیر منفی داشته باشد. در ابتدا باید علت این مشکل رفتاری مشخص شود تا بتوان جهت درمان آن تصمیم گرفت.
چرا دچار وسواس مطالعاتی می‌شویم؟
وسواس مطالعاتی در واقع یک‌سری عادت‌های نا‌پسند بوده که به هنگام مطالعه انجام می‌دهیم. یکی از مهمترین علل بروز مشکل این است که اکثر افراد می‌خواهند بعد از یک دور مطالعه، تمام جزئیات کتاب را حفظ کرده یا بلد باشند. به هنگام مطالعه، فرد دچار استرس خواهد شد که آیا من مطلب قبلی را خوب یاد گرفته‌ام یا خیر. به همین خاطر، فرد مجبور خواهد شد جهت ارضای فکر خود به مطلب قبلی برگشته و آن را چند بار بخواند تا ملکه‌ی ذهنش شود. متاسفانه، این مورد تنها باعث دور شدن هدف اصلی شما از مطالعه کتاب و هدر رفتن وقت‌تان خواهد شد.
وسواس مطالعاتی، یک رفتار روانی بوده که باعث می‌شود فرد به خود و استعدادش یه هنگام مطالعه شک کند. در بعضی مواقع حتی افراد مبتلا به وسواس فکری، یک برنامه مطالعاتی با زمان‌بندی مشخص‌شده برای خود تدوین می‌کنند. اما به هنگام بررسی نتایج، متوجه عدم رعایت برنامه مشخص‌شده خود می‌شوند که این امر نگرانی و استرس بیشتر آنها را در پی خواهد داشت. راهکارهای مختلفی در این زمینه وجود داشته که می‌تواند به رفع مشکل افراد مبتلا به وسواس مطالعاتی کمک نماید.
آشنایی با راهکارهای ساده جهت رفع وسواس فکری در مطالعه
جهت رفع وسواس مطالعاتی باید خود را بشناسید. بله! درست فهمیدید. شناخت خود اولین مرحله از ریشه‌یابی مشکل است. بدین صورت شما راحت‌تر می‌توانید علت نگرانی و وسواس فکری خود را به هنگام مطالعه دریابید. حساسیت بیش از اندازه به هنگام مطالعه یک بخش از متن باعث هدر رفتن وقت مفید شما شده که این امر عواقب بدی را می‌تواند به همراه داشته باشد. در ادامه مقاله به چند راهکار ساده جهت رفع این اختلال به هنگام مطالعه اشاره کرده‌ایم:
جهت رفع وسواس مطالعاتی، خلاصه‌نویسی کنید
خلاصه‌نویسی اولین حلقه گمشده در فرایند مطالعه است. متاسفانه اکثر دانش‌آموزان از این ترفند ساده جهت فهم بیشتر متن کتاب استفاده نمی‌کنند. خلاصه‌نویسی، کار شما را در فرایند مطالعه بسیار آسان می‌کند. به طوری که دیگر نیازی ندارید برای خواندن یک مطلب به عقب بازگردید.
جهت رفع وسواس مطالعاتی، نکات مهم را یادداشت‌برداری نمایید
به هنگام مطالعه یک بخش از کتاب، ناخودآگاه متوجه مهم بودن قسمتی از متن خواهید شد که به نظرتان ارزش خواندن و به ذهن سپردن را دارد. به همین سبب تلاش خواهید کرد نکات مهم متن را شناسایی کرده و زمان بیشتری جهت خواندن آنها صرف کنید. از مهمترین مزایای انجام این روش، افزایش قدرت تمرکزتان به هنگام مطالعه است.
با افزایش اعتماد به نفس، مشکل وسواس مطالعاتی خود را حل نمایید
یکی از مهمترین مواردی که می‌تواند مشکل وسواس مطالعاتی شما را حل نماید، اعتماد به خودتان است. البته این مورد بیشتر بار روانی داشته و باید به خود تلقین نمایید که به هنگام مطالعه تمام مطالب را به خوبی یاد گرفته‌اید. با تکرار کردن جملات مثبت و تلقین آنها به خود باعث افزایش اعتماد به نفس به هنگام خواندن یک بخش از متن کتاب خواهید شد. امکان دارد افکار مزاحم این ترس را در شما ایجاد کنند که نیاز دارید مطلب قبلی را مجددا تکرار نمایید. اما قاطعانه به خود نه بگویید. سپس با اعتماد به نفس کامل جهت مطالعه بخش دیگر کتاب آماده شوید.
با صبر و تکیه بر باور مثبت، مشکل وسواس مطالعاتی خود را حل نمایید
رفع وسواس مطالعاتی تا حد زیادی به باور مثبت شما بستگی دارد. شاید راهکارهای عملیاتی مختلفی جهت رفع این مشکل وجود داشته باشند. اما شما باید خودتان بخواهید که در این زمینه تغییر کنید. به هنگام مطالعه انتظار نداشته باشید که همه مطالب کتاب را به یک‌باره حفظ نمایید. در دور اول مطالعه، تنها ۳۰ الی ۴۰ درصد از مطالب را می‌توانید به ذهن بسپارید. سپس با تمرین و تکرار قسمت‌های مهم متن قادر خواهید شد تا مطلب را به خوبی بیاموزید. اما این جمله بدین معنا نیست که در همان مرحله اول بمانید و با وسواس‌های فکری مانع پیشرفت خود شوید.
راهکارهای درمانی دیگر جهت رفع وسواس فکری در مطالعه
- تدوین برنامه مشخص قبل از مطالعه
- فراگیری اصول تند‌خوانی و تکنیک‌های آن
- یادگیری تکنیک‌های مختلف جهت جلوگیری از حواس‌پرتی
- مد‌نظر قرار دادن مطالب مهم و کلیدی متن
- حاشیه‌نویسی مطالب کتاب
- مشاوره فردی و روان درمانی
نتیجه‌گیری
وسواس مطالعاتی نوعی از اختلال روانی بوده که باعث ایجاد استرس و ناتوانی فرد در فرایند یادگیری خواهد شد. افراد مبتلا به اختلال یادگیری به دلیل ترس و استرسی که دارند در همان مرحله اول یادگیری باقی می‌مانند. آن‌چیزی که مهم بوده این است که وسواس‌های فکری به هنگام مطالعه، منشا روانی داشته و باید توسط خود فرد مهار شوند. اصلی‌ترین موردی که باید به آن توجه نمایید، اصلاح تفکر و روش‌های مطالعه است. در این مقاله سعی شده تا نکات اصولی در زمینه این اختلال رفتاری به هنگام مطالعه و راهکارهای درمانی آن را برای شما تشریح نماییم.
منابع:
www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6376362/
https://www.researchgate.net/publication/330186736_Studyholism_or_study_
addiction_A_comprehensive_model_for_a_possible_new_clinical_condition